आज श्री पंचमी

आज श्री पंचमी सर्सोती पुजा 

सरस्वती मया दृष्टा वीणा पुस्तक
धारिणी। हंस वाहन संयुक्ता विद्यादानं
करोतु मे।
या कुन्देन्दु तुषारहार
धवला या शुभ्रवस्त्रावृता
या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मासना ।
या ब्रह्माच्युतशंकरप्रभृतिभिर्देवैः सदा वन्दिता
सा मां पातु
सरस्वती भगवती निःशेषजाड्यापहा ।।
शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमांद्यां जगद्व्यापनीं
वीणा-पुस्तक-
धारिणीमभयदां जाड्यांधकारपहाम्।
हस्ते स्फाटिक मालिकां विदधतीं पद्मासने
संस्थिताम्
वन्दे
तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम् ।।
वसन्त
पञ्चमी अर्थात ‘श्रीपञ्चमी’ पर्व आज
नेपालभर
विद्याकी अधिष्ठात्री देवी सरस्वतीको पूजा-
आराधना गरी मनाइँदै छ ।
आजैदेखि ऋतुहरूका राजा वसन्त ऋतु सुरु हुने
भएकाले वसन्त श्रवण गरिन्छ ।
चन्द्रमाजस्तो गोरो वर्ण
भएकी तथा हातमा वीणा र पुस्तक
लिएकी विद्याकी देवी सरस्वतीलाई
भक्तजनहरूले भारती, शारदा, हँसवाहिनी,
जगन्माता, बागीश्वरी, कौमारी, बरदायिनी,
बुद्धिधात्री, ब्रहृमचारिणी, चन्द्रघण्टा र
भुवनेश्वरीजस्ता नामले पुकार्छन् । विद्या र
सिर्जनाकी देवी भएकाले
विशेषगरी साहित्यकार, कलाकार, पत्रकार,
शिक्षक र विद्यार्थी आ-आˆना कला-
साधनाका वस्तु कलम, कापी, कुची र
वाद्ययन्त्र आदिलाई
सरस्वतीका रूपमा पूजा गर्छन् भने
तान्त्रिकहरू तन्त्र
सिद्धिका लागि तारादेवीका रूपमा आराधना गर्
छन् । हिन्दु धर्मावलम्बीले सरस्वती मन्दिर
तथा पुस्तकको पूजा गरेर आराधना गर्छन् ।
आजको दिनमा बालबालिकालाई अक्षराम्भ
गराए शुभ हुने मानिन्छ ।
श्रीपञ्चमीको दिनदेखि वसन्त ऋतु आरम्भ
भएको मानिन्छ ।
बिहान उठ्नेबित्तिकै
विद्याभ्यासी सात्विकजनहरू हात हेर्दै भन्ने
गर्छन् ‘कराग्रे वसते लक्ष्मी , करमध्ये
सरस्वती । करमूले स्थितो ब्रहृमा प्रभाते
करदर्शनम् ।।’ अर्थात्
हातको अधिल्लो भागमा लक्ष्मी मध्यभागमा सरस्
वती र मूल भागमा ब्रहृमाको निवास छ ।
अतः यही कर्मवादी हातलाई
ब्रहृमाको सिर्जनाशीलता,
लक्ष्मीको सम्पन्नतालाई जोड्ने र गतिशील
संसारलाई मोड्न मध्यभागमा सरस्वतीलाई
राखेर सम्मान गर्ने परम्परा रहि आएको छ ।
श्रीपञ्चमीका दिन कामदेव र
रतिको पनि पूजा गरिन्छ । वसन्तका प्रतीक
कामदेव र उनकी स्त्री रतिको विशेष स्मरण
गर्ने दिन वसन्तको आगमन उत्सव वसन्तराग
गाउने पनि चलन रहेको छ । जीवनलाई
शृङ्गारिक बनाउन वसन्त रागले प्रेरणा दिन्छ
। काव्यविनोदी, स्रष्टा, सर्जक, साहित्य,
कलाका साधकहरूका लागि वसन्तराग
साधनाको श्रोत नै हो । कला र
गलाका पारखीहरूका लागि सरस्वती साधना गर्ने
प्रमुख दिन श्रीपञ्चमी या वसन्त पञ्चमी नै
हो ।
प्राचीन भारतवर्षमा साललाई जुन छ
ॠतुहरुमा बाँडिन्थ्यो तिनमा वसन्त
मानिसहरुको मनपर्दो ॠतु थियो। जब
फूलहरुमा बहार आउँथ्यो, जौ र गहूँका बालीहरु
लहलहाउँथे, आँपहरुका रुखहरुबाट सुगन्ध
फैलिन्थ्यो र चारैतिर रंग-बिरंगी पुतलीहरु
उडनथाल्थे। वसन्त ऋतुको स्वागत गर्न माघ
महिनाको चान्द्रमाण पञ्चाङ्ग अनुसार
पाँचौं दिन एउटा ठूलो उत्सव
मनाइन्थ्यो जसमा विष्णु र कामदेवलाई
पूजा गरिन्थ्यो, यसैलाई वसन्त पञ्चमीको पर्व
भनिन्थ्यो। शास्त्रहरुमा वसन्त पञ्चमीलाई
ऋषि पञ्चमी भनेर उल्लेख गरिएकोछ, र पुराण-
शास्त्रहरु तथा अनेक
काव्यग्रंथाहरुमा पनि अलग-अलग ढंगले
यसको चित्रण पाइन्छ।
ऋग्वेदमा वाग्देवीका नामले
प्रसिद्धि पाएकी ब्रहृमाकी अर्धाङ्गीनी ब्रहृम
ायणीको पूजा उपासनाले सबै प्रकारको ज्ञान,
सिद्धि र सद्बुद्धि प्राप्त हुने भएकाले
सरस्वती पूजाको ठूलो महत्व छ । गन्धर्व
पुराणमा आजका दिन
सरस्वतीको पूजा गरी विद्यारम्भ
गरेमा सर्वसिद्धि प्राप्त हुन्छ भन्ने उल्लेख छ
।